Πέμπτη 6 Νοεμβρίου 2014

Τα μνημεία ως πηγή ανάπτυξης για τη χώρα.

(Η εισήγησή μου στη συνδιάσκεψη θέσεων της "Δράσης" το Σάββατο 1η Νοεμβρίου 2014 στο President Hotel της λεωφόρου Κηφισίας)

Η Δράση απαιτεί την διαρκή ανοιχτή πρόσβαση σε όλα τα μνημεία, μουσεία και άλλα ιδρύματα που αποτυπώνουν τον πολιτισμό του τόπου μας και που αποτελούν παρακαταθήκη ανάπτυξης.  Με αυτό το στόχο, προτείνουμε την εκχώρηση των μη φυλασσομένων και εγκαταλειμμένων μνημείων σε μη δημόσιους κυβερνητικούς φορείς (ιδιώτες, οργανώσεις πολιτών, τοπικές εταιρείες ανάπτυξης) για τη φύλαξη και την αξιοποίησή τους, σύμφωνα με σχετικές προδιαγραφές και αφού υπάρξει από αυτούς τους ιδιωτικούς οργανισμούς ένα βιώσιμο πλάνο που να συμπεριλαμβάνει πέραν της δυνατότητας επίσκεψης, την επέκταση των ανασκαφών, την τουριστική αξιοποίηση (διαμονή – εστίαση – εκπαιδευτικά προγράμματα), την πώληση ομοιωμάτων και αναμνηστικών καθώς επίσης και την αξιοποίησή του σε τηλεοπτικές και κινηματογραφικές παραγωγές.

Η ιδιωτική πρωτοβουλία δεν αποτελεί πανάκια ιδίως σε θέματα πολιτισμού και εκπαίδευσης όπου το κόστος είναι πολλές φορές μεγαλύτερο από τα έσοδα.  Όμως η ιδιωτική πρωτοβουλία, συνδυάζοντας την εναλλακτική εκπαίδευση (ξένες αποστολές ή/και ιδιωτικά πανεπιστήμια), την ανάπτυξη τουριστικών καταλυμάτων πλάι σε μοναδικά τοπία (όπως έγινε και με τα Ξενία το ’50 και το ’60) και όποιες άλλες μορφές ανάπτυξης μπορεί να σκεφτεί ένα σύγχρονο επιχειρηματικό πνεύμα, τότε ναι, μπορούμε να μιλάμε για ανάπτυξη με κέντρο αυτόν τον ίδιο τον πολιτιστικό θησαυρό που ανήκει στον τόπο μας και όχι αποκλειστικά στην ιστορία του έθνους μας. 

Με αυτό τον τρόπο θα μπορέσουμε να επανασυνδέσουμε με την σημερινή ζωή κομμάτια της ιστορίας μας που τα έχουμε σχετικά παραγκωνίσει.  Είτε αυτά είναι ρωμαϊκές βίλες, είτε μνημεία της οθωμανικής αυτοκρατορίας, είτε κομμάτια από την πλέον πρόσφατη ιστορία μας, όλα μπορούν να συνθέσουν μια νέα εικόνα ανάπτυξης.
Μερικά παραδείγματα μνημείων που περιμένουν να υπερβούμε τους εαυτούς μας για να μπορέσουν να γίνουν μοχλοί ανάπτυξης:
  • Αρχαίες πόλεις, συνοικίες ολόκληρες που θα μπορούσαν να προσελκύουν χιλιάδες σπουδαστές από όλο τον κόσμο.  Δυστυχώς οι αρχαιολόγοι στην Ελλάδα δεν στέκονται ποτέ σε τέτοιου είδους ευρήματα για αυτό και δεν έχουμε καταφέρει ποτέ – ως Έλληνες -  να αποκτήσουμε μια καθαρή εικόνα της ζωής στον αρχαίο κόσμο.  Και να τη διδάξουμε αυτή την εικόνα προς τα έξω.























  • Ρωμαϊκές βίλες και λουτρά, θα μπορούσαν να αναστηλωθούν και να αποτελέσουν  τουριστικούς  προορισμούς.  Γνωρίζετε τη έπαυλη του Ηρώδη του Αττικού στα Κάτω Δολιανά της Αρκαδίας; Εγώ προσωπικά έτυχε να την ακούσω αλλά δεν έχω πάει ποτέ.  Γνωρίζετε τα ρωμαϊκά και τα βυζαντινά λουτρά που θα μπορούσαν να γίνουν πηγή ζωής για ολόκληρες πόλεις; 


  • Τα φράγκικα και βενετσιάνικα κάστρα, μοναδικά μνημεία που στέκουν παντού ερειπωμένα σε όλες τις περιοχές της χώρας μας.  Σε όλο τον κόσμο, αντίστοιχα κάστρα είναι κατοικημένα, στεγάζουν υπηρεσίες, σχολεία, στρατιωτικές μονάδες, δημοτικές επιχειρήσεις κλπ..  Με αυτό τον τρόπο, στις χώρες αυτές, αποκτάς την αίσθηση ότι η ιστορία δεν είναι αρχαιολογικά τεκμήρια αλλά μια συνεχής πορεία μέσα στην οποία ζεις και το σήμερα. Στην Ελλάδα κάποια από αυτά χρησιμοποιήθηκαν ως φυλακές και από τότε που και αυτές μεταφέρθηκαν, αυτά ερήμωσαν και τώρα είναι πια άμορφοι σωροί από πέτρες.

  • Τα διάσπαρτα οθωμανικά μνημεία της παλιάς Ελλάδας και πολύ περισσότερο των νέων χωρών.  Είναι εκατοντάδες, έχουν τεράστια αξία και δυστυχώς δεν έχουμε τη διάθεση να τα δούμε να ξαναζωντανεύουν, λες και φοβόμαστε τίποτα οθωμανικά φαντάσματα να βγουν από μέσα.  Δείτε αυτό που έγινε με την ιδιοκτησία της Αιγύπτου στην Καβάλα.  Παλάτι του Μοχάμεντ Άλι του ιδρυτή της σύγχρονης Αιγύπτου το Ιμαρέτ, ανήκε ανέκαθεν στην Αιγυπτιακή Πολιτεία.  Μετά από πολλές δεκαετίες καταστροφής και καταδίκης στην αφάνεια, η αιγυπτιακή πρεσβεία το ενοικίασε σε μια ιδιώτη, η οποία έχει συντελέσει ένα μικρό θαύμα στον τομέα του τουρισμού.

  • Τα μνημεία της σύγχρονης Ελλάδας απαιτούν την αξιοποίησή τους έξω από τα στενά πλαίσια του κράτους.  Μνημεία παράγονται διαρκώς.  Μνημεία είναι και τα νεοκλασικά.  Υπάρχει ένα άθλιο παράδειγμα που αποδεικνύει το πελατειακό μας κράτος.  Στη γνωστή σε όλους πλάκα, και το Μοναστηράκι, και του Ψυρρή, υπάρχουν εκατοντάδες νεοκλασικά σπίτια που έχουν δοθεί σε υπηρεσίες του ΥΠΠΟ και σε ΜΚΟ.  Το αποτέλεσμα: Δρόμοι ολόκληροι έρημοι μετά το μεσημέρι, πλήρης εγκατάλειψη και ανασφάλεια κατά συνέπεια.  Αυτά θα έπρεπε να είχαν πωληθεί ή ενοικιαστεί για κατοικίες από την αρχή.  Αντ’ αυτού, η πολιτεία τα παραχώρησε σε οργανώσεις φαντάσματα, ή σε υπηρεσίες του ΥΠΠΟ με αποτέλεσμα αφενός την ερήμωση και αφετέρου τη μη συντήρησή τους. 


Με όλα αυτά, που είναι ενδεικτικά της κατάστασης στην οποία έχει περιέλθει ο πολιτισμός στη χώρα μας, πασχίζουμε να πούμε το αυτονόητο: 
Η κληρονομιά του τόπου μας απαιτεί διαχείριση.  Η διαχείριση αυτή πρέπει να ξεφύγει από τα στενά πλαίσια της πολιτείας και να αγγίξει όλους τους πολίτες.  Από αυτούς περιμένουμε την ανάπτυξη. 
Άλλες σημαντικές στιγμές ιδιωτικής πρωτοβουλίας στα πλαίσια δράσεων μη κρατικών φορέων:
·         Η Δήλος αναδείχθηκε υπό τον έλεγχο των Γάλλων Ακαδημαϊκών και χάρη σε αυτήν αναδείχθηκαν και αποτελούν προορισμούς πρώτης γραμμής η Μύκονος και η Πάρος.  Με παρόμοιο τρόπο αναδείχτηκαν και οι Δελφοί από τους Γάλλους αρχαιολόγους επίσης.
·         Η Αρχαία Αγορά με τη θαυμαστή δουλειά της Αμερικανικής Αρχαιολογικής Σχολής και του αρχιτέκτονα Γ. Τραυλού, όπως επίσης και η Γεννάδιος Βιβλιοθήκη.
·         Η Νεμέα με τη θαυμαστή δουλειά ενός και μόνο Αμερικάνου Αρχαιολόγου: του Στέφαν Μίλερ, χρόνια διευθυντή των ανασκαφών και των αναστηλώσεων εκεί. Την ανάθεση σε ιδιώτες πρότεινε φέτος, μέσα από το περιοδικό Time, ο διάσημος Αμερικανός αρχαιολόγος και προκάλεσε ποικίλα σχόλια.


·         Η θαυμάσια δουλειά που έχει κάνει ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης με τα οθωμανικά μνημεία της Θεσσαλονίκης και την προσέλκυση Τούρκων και Ισραηλινών τουριστών.  Στη Θεσσαλονίκη, μετά το 1917 και τη μεγάλη πυρκαϊά, η ελληνική πολιτεία, αντί να κάνει τα πάντα για να ενδυναμώσει τη σχέση της εικόνας της πόλης με την ιστορία της, (υπήρξε για λίγο ως πολύ 2000 χρόνια η δεύτερη σημαντικότερη πόλη όλων των αυτοκρατοριών Ρωμαϊκής, Βυζαντινής και Οθωμανικής), έκαναν τα πάντα για να μηδενίσουν κάθε είδος ξένου πολιτισμού και να παραδώσουν στις μέρες μας μια εικόνα νέο-ελληνικής μιζέριας.  Σε μικρότερο βαθμό το ίδιο συνέβη και με τα Γιάννενα, την Βέροια, τις Σέρρες και την Καβάλα. Εκεί λοιπόν υπάρχει πολύ δουλειά ακόμα και πολύ μεγάλες δυνατότητες ανάπτυξης.
·         Η απίστευτη εργασία που συντελεί ο Σταύρος Μπένος με το ΔΙΑΖΩΜΑ με τα θέατρα όλης της Ελλάδος. Είναι γνωστή σε όλους και τείνει να αποτελέσει παράδειγμα και για άλλες χώρες της Μεσογείου.  Πέρνα την γνωριμίας με όλα αυτά τα θέατρα, το σημαντικότερο είναι ότι ένα, ένα ξαναζωντανεύουν και γίνονται κύτταρα πολιτισμού και πόλοι έλξης τουριστών.

Πιστεύουμε ειλικρινά πως:
1.       Αξιοποίηση των μνημείων του τόπου μας σημαίνει πάνω από όλα ελεύθερη πρόσβαση σε αυτά με οποιοδήποτε μέσο. 
2.       Σεβασμός σε όλα τα μνημεία ανεξαιρέτου του από ποιόν πολιτισμό προέρχονται ή ποιον εξυπηρέτησαν κατά τις ιστορικές περιόδους του τόπου.
3.       Δυνατότητα χρησιμοποίησης τους με σύγχρονο τρόπο και απόδοσής τους στους πολίτες ως «Δοχεία Ζωής» εντεταγμένα στην καθημερινότητά μας. 
4.       Επειδή είναι μνημεία και δεν σχετίζονται κατ’ αποκλειστικότητα με κάποια εποχή από την ιστορία του Ελληνικού Έθνους απαιτούν την απολύτως ελεύθερη δυνατότητα επίσκεψής τους από όλους, την απολύτως ελεύθερη χρησιμοποίησή τους από όλους ακόμα και με την επαναλειτουργία τους ως χώροι προσευχής άλλων θρησκειών. 

Δεν υπάρχουν σχόλια: