Φαίνεται πως η Ευρώπη, η κυβέρνηση και όλοι οι άλλοι που έχουν λόγο για την οικονομία μας το αποφάσισαν! Το επάγγελμα του μηχανικού πρέπει να ανοίξει!
Δυστυχώς δεν έχω διαβάσει μέχρι τώρα καμία εμπεριστατωμένη μελέτη για το τι σημαίνει «ανοίγω» το επάγγελμα του μηχανικού. Συνήθως αυτοί που προσπαθούν να προσδιορίσουν αυτό το ρήμα σε σχέση με την ιδιότητα του μηχανικού προσδιορίζουν το «νέο» σε σχέση με την ελάχιστη νόμιμη αμοιβή μελετών και το δικαίωμα της υπογραφής (την περίφημη μεγάλη σφραγίδα του μηχανικού).
Όμως ας πάμε ένα βήμα πίσω και ας δούμε τι είναι «μηχανικός», πως μπορούμε να προσδιορίσουμε αυτό το επάγγελμα.
Για την Ελλάδα μηχανικός είναι αυτός που έχει δικαίωμα να γραφτεί στο ΤΕΕ! Στο επαγγελματικό επιμελητήριο δηλαδή που πιστοποιεί το συγκεκριμένο επάγγελμα.
Ποιοι έχουν τέτοιο δικαίωμα;
1. κατ’ αρχήν οι απόφοιτοι του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου: αυτοί το ίδρυσαν (το ΤΕΕ) και οι σπουδές σε αυτό προσδιορίζουν το τι είναι ο μηχανικός (οι σπουδές που καταρτίζουν τον πιστοποιημένο μηχανικό).
2. οι απόφοιτοι άλλων ιστορικών σχολών του εξωτερικού (δυτική Ευρώπη και Αμερική). Τέτοιοι απόφοιτοι είναι αυτοί που ολοκλήρωσαν τις σπουδές τους σε σχολές που κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωση αυτών δημιουργήθηκε το ΕΜΠ.
3. οι απόφοιτοι των «πολυτεχνικών σχολών» (λες και δεν είναι και αυτές πολύ ισότιμες με το ΕΜΠ που παραμένει το μόνο «πολυτεχνείο») που ιδρύθηκαν μεταπολεμικά στην Ελλάδα – Θεσσαλονίκη, Πάτρα, Ξάνθη, Ηράκλειο, Βόλος, κλπ…
4. Τέλος και με δυσπιστία (αλλά μας εκβίασε η Ε.Ε.) οι σχολές όλων των χωρών που μορφώνουν μηχανικούς (πολιτικούς μηχανικούς, χημικούς, μηχανολόγους, ηλεκτρολόγους, κλπ.) και αρχιτέκτονες.
Με την ολοκλήρωση των παραπάνω σπουδών και εφόσον ο κοινοτικός πολίτης επιθυμεί να ζήσει και να εργαστεί στη χώρα μας, εγγράφεται στις «εξετάσεις» για την άδεια άσκησης επαγγέλματος που οργανώνει κάθε χρόνο το ΤΕΕ και που, χάρη στην πρώτη σοσιαλιστική περίοδο του ΠΑΣΟΚ, παραμένουν μόνο κατ’ όνομα «εξετάσεις». Του αποδίδετε δηλαδή άμεσα η «σφραγίδα».
Σήμερα στην Ελλάδα, ένας πολίτης λοιπόν με μόρφωση σε ένα από τα παραπάνω κατηγοριοποιημένα εκπαιδευτικά ιδρύματα δύναται να πάρει τη «σφραγίδα» του μηχανικού και να εγγραφεί στο ΤΕΕ και στο ΤΣΜΕΔΕ που είναι ο αντίστοιχος ασφαλιστικός φορέας χωρίς άλλες προϋποθέσεις. Όμως τι γίνεται εάν ο παραπάνω πολίτης αποφασίσει να μην εξασκήσει το επάγγελμα το οποίο σπούδασε αλλά να κάνει κάτι άλλο; (δημοσιογράφος λόγου χάρη) Απολύτως τίποτα. Χάρις στην παραπάνω λογική θα παραμείνει για πάντα «μηχανικός» και θα απολαμβάνει τα «προνόμια» του μηχανικού για πάντα.
Από τα παραπάνω οδηγούμαστε στο συμπέρασμα ότι ένας «μηχανικός» γίνεται «μηχανικός» λόγω εκπαίδευσης και δεν εξασκεί κατ’ ανάγκη και το επάγγελμα του μηχανικού, έτσι τουλάχιστον όπως το αντιλαμβάνεται ο μέσος πολίτης…
Και εδώ λοιπόν τίθεται το πρώτο ελάττωμα σε αυτό το παλαιομοδίτικο σύστημα απόδοσης του τίτλου «μηχανικός». Ποια είναι τα ιδρύματα που μπορούν να δίνουν το πολυπόθητο δίπλωμα που ανοίγει τις πύλες του ΤΕΕ;
Σε αυτή την ερώτηση έχουν άποψη πολλοί εμπλεκόμενοι! Πρώτα από όλους η Ευρωπαϊκή ένωση. Ύστερα το Υπουργείο Παιδείας. Τελευταίο το ΤΕΕ.
Όμως, ας δούμε ποιος δεν δικαιούται να ζητήσει την εγγραφή του στο ΤΕΕ.
1. Ο απόφοιτος των ΤΕΙ. Τουλάχιστον όχι ακόμα. Σε πιθανό άνοιγμα του επαγγέλματος θα είναι και αυτό ένα από τα ανοίγματα αφού σχετικά πρόσφατα τα ΤΕΙ βαπτίστηκαν ανώτατη εκπαίδευση (χωρίς βέβαια καμία ουσιαστική αλλαγή) και το ακαδημαϊκό τους πρόγραμμα σπουδών είναι τετραετούς τουλάχιστον διάρκειας.
2. Οι απόφοιτοι πανεπιστημίων με ολιγοετή η πολυετή διάρκεια σπουδών εντός των ελληνικών συνόρων. Το πλέον φαιδρό! Δεν ζητούμε να πιστοποιήσουμε τις γνώσεις! Απλά το ίδρυμα! Και το που βρίσκεται! Στην σημερινή παγκοσμιοποίηση της γνώσης…
3. Πολλοί άλλοι που προέρχονται από χώρες εκτός ΕΕ και τα προγράμματα σπουδών δεν αντιστοιχούν με αυτά των (πρωτοπόρων!!!) ελληνικών σχολών. Με αυτό τον τρόπο π.χ., μηχανικοί παραγωγής με αντικείμενο που βρίσκεται μεταξύ μηχανολογίας και οικονομικών επιστημών και που θα ήταν μεγάλης σημασίας για την ελληνική μη (δυστυχώς) παραγωγή, τα πετάμε έξω από το ΤΕΕ γιατί ξεχάσαμε στην Ελλάδα να ιδρύσουμε αντίστοιχη πολυτεχνική σχολή!
Αλλά δεν συμβαίνουν μόνο αυτά τα παλαβά: Σχολές νεωτερικές (έστω για τη δεκαετία του ΄80 που ιδρύθηκαν) όπως οι Μηχανικοί Ηλεκτρονικών Υπολογιστών της πολυτεχνικής σχολής του πανεπιστημίου των Πατρών παρέμειναν για πάρα πολλά χρόνια στην πάντα ως Ηλεκτρολόγοι μηχανικοί γιατί το ΤΕΕ δεν είχε αντίστοιχο τίτλο να τους δώσει και άρα στην κατηγοριοποίηση τους έβαλαν όπου βρήκαν! Τώρα είναι κάπως καλύτερα τα πράγματα μιας και θεσπίστηκαν και υποκατηγορίες! Έτσι ο πολεοδόμος είναι υποκατηγορία του αρχιτέκτονα…
Αλλά ας δούμε τι επιπτώσεις έχει στη ζωή του ένας τέτοιος «μηχανικός» ή τεχνολόγος (εάν αναφερόμαστε σε αποφοίτους ΤΕΙ).
Αυτός κατ’ αρχήν δεν έχει δικαίωμα στο ΤΣΜΕΔΕ: εγγράφεται δηλαδή στο ΤΑΑ (πρώην ΤΕΒΕ) και ενώ πληρώνει τα ίδια και περισσότερα ωσάν να ήταν στο ΤΣΜΕΔΕ, τυχαίνει ασφάλισης (ιατρο-φαρμακευτικής) και συντάξεως πολλαπλώς δυσμενέστερης. Κάτι σαν πολίτης β’ κατηγορίας…
Δεν έχει δικαίωμα στην μεγάλη «σφραγίδα». Αυτό τον βγάζει εκτός μιας σειράς από επαγγέλματα τα οποία απαιτούν την πιστοποίηση μηχανικού! Τέτοια επαγγέλματα είναι π.χ. εργολήπτης δημοσίων έργων, υπεύθυνος ασφαλείας σε μεγάλες εταιρείες, βιομηχανίες, νοσοκομεία, κλπ.
Δεν έχει δικαίωμα στη Μελέτη και την επίβλεψη οικοδομών εκτός από κάποιες μικρές κατασκευές που επιτρέπεται να μελετούν και επιβλέπουν οι τεχνολόγοι (συμβαίνει και το εξής φαιδρό: οι τεχνολόγοι πολιτικοί υπο-μηχανικοί να μπορούν να υπογράψουν στατική και αρχιτεκτονική μελέτη για οικοδομές μέχρι τρεις ορόφους! από τρεις και πάνω, όχι! είναι θέμα ασφάλειας!!!!! λες και οι τρεις όροφοι όπως και οι 10 όροφοι δεν υπολογίζονται από τα ίδια προγράμματα η/υ…. και η αισθητική των παραπάνω αποφοίτων (εάν βέβαια υπάρχει) δεν επαρκεί για πάνω από τρεις ορόφους…. Σε πλάτος και μήκος, δεν υπάρχει θέμα, σε ύψος όμως….)
Ας δούμε τώρα αναλυτικά τι είναι το επάγγελμα που δύναται να εξασκήσει ένα μέλος του ΤΕΕ δηλαδή ένας «μηχανικός».
1. Μελέτη και Επίβλεψη Τεχνικών Έργων πάσης φύσης (οικοδομικά, υποδομές, οδοποιία, σιδηροδρομικά, δίκτυα υψηλής τεχνολογίας, υποθαλάσσια, κλπ.).
2. Κατασκευή Τεχνικών Έργων (όπως τα παραπάνω)
3. Διαχείριση έργων (project management, construction management)
4. Οικονομοτεχνικές Μελέτες πάση φύσεως
5. Υποστήριξη Βιομηχανικής και βιοτεχνικής παραγωγής όσον αφορά το τεχνικό μέρος
6. Συντήρηση εγκαταστάσεων, κτιρίων, έργων υποδομής, κλπ.
7. Υπηρεσίες διοικητικής υποστήριξης σε επίπεδο δημόσιας διοίκησης, ΔΕΚΟ, ΟΚΩ, κλπ.
8. Τεχνική υποστήριξη σε Στρατό, ναυτιλία, κλπ.
9. Ναυπήγηση και συντήρηση πλοίων και αεροσκαφών (!!!)
Μέχρι εδώ λοιπόν είδαμε πως ένα πιθανό άνοιγμα του επαγγέλματος θα αφορούσε στην αλλαγή του δικαιώματος εγγραφής στο ΤΕΕ και στα δικαιώματα που αυτό δίνει. Θα έπρεπε δηλαδή η άδεια ασκήσεως επαγγέλματος να είναι ανοιχτή και σε άλλες κατηγορίες αποφοίτων τεχνικών σχολών. Όμως πώς να συμβεί αυτό αφού το ΤΕΕ συγκεντρώνει ένα πλήθος επαγγελμάτων με πολύ μικρές ομοιότητες μεταξύ τους εάν εξαιρέσει κανείς τη φοίτηση σε τεχνικές σχολές παντός φύσεως.
Έγραφα τον Μάιο του 2009 σχετικά μια νέα οικοδομική πολιτική:
«…Οι επαγγελματικοί κλάδοι
Απαραίτητη προϋπόθεση για τη σωστή λειτουργία όλου του κλάδου της Οικοδομής είναι η διάκριση των ρόλων όλων των εμπλεκομένων μερών στην ολοκλήρωση ενός έργου. Πρέπει εδώ να κατανοηθεί και να θεσμοθετηθεί ο ρόλος του μηχανικού είτε ως συμβούλου – μελετητή ή/και επιβλέποντος, είτε ως κατασκευαστή – εργολήπτη, είτε ως διευθυντή έργου. Και οι τρείς αυτές ειδικότητες είναι πολύ σημαντικές, με συγκεκριμένες ευθύνες τόσο για θέματα ποιότητας όσο και για θέματα ασφάλειας...
Διακριτοί πρέπει να είναι και οι ρόλοι μεταξύ των διαφόρων ειδικοτήτων των μηχανικών τόσο σε επίπεδο μελετών όσο και σε επίπεδο κατασκευής και επίβλεψης. Δεν είναι δυνατόν το μεγαλύτερο μέρος οικοδομικών αδειών που εκδίδονται κάθε χρόνο να έχουν υπογραφεί μόνο από αρχιτέκτονα συμπεριλαμβανομένων των στατικών μελετών, είτε μόνο από πολιτικό μηχανικό που υπογράφει και αρχιτεκτονικές μελέτες.
Αντίστοιχα διακριτό πρέπει να είναι και το επαγγελματικό επιμελητήριο που εκπροσωπεί τις διαφορετικές ομάδες μηχανικών που ασχολούνται με τα έργα από διαφορετική μεριά: άλλο για τον μελετητή, άλλο για τον εργολήπτη, άλλο για τον διευθυντή έργου. Μόνον τότε και το κράτος θα αποκτήσει συμβούλους που θα μπορούν να το καθοδηγήσουν προς τις αντίστοιχες άρτιες λύσεις.
Σήμερα η κατάσταση που επικρατεί είναι θηριώδης. Το Τεχνικό Επιμελητήριο της Ελλάδος εκπροσωπεί το σύνολο της τεχνικής εγγράμματης κοινότητας χωρίς καμία διάκριση, ούτε καν μεταξύ δημοσίων υπαλλήλων μηχανικών, μελετητών, managers και εργοληπτικών μεγάλων και μικρών εταιρειών με αποτέλεσμα τα συμφέροντα του κλάδου με τα μεγαλύτερα κεφάλαια (δημόσια έργα) να “ταυτίζονται” με τα συμφέροντα της Ελληνικής Πολιτείας...»
Τα παραπάνω αφορούν βέβαια και τις άλλες κατηγορίες «μηχανικών» που δεν έχουν σχέση με την οικοδομή.
Συνοψίζοντας, πιστεύουμε ότι το πρώτο βήμα για κάθε ορθολογικοποίηση και άνοιγμα του επαγγέλματος, το πρώτο μέτρο είναι η διάσπαση του Επιμελητηρίου και η ταύτιση νέων επιμελητηρίων με τα πραγματικά επαγγέλματα. Το επάγγελμα του Μελετητή, το επάγγελμα του Εργολήπτη, Το επάγγελμα του Μηχανικού παραγωγής, κλπ. Τα επιμελητήρια που θα προκύψουν θα έχουν τη δυνατότητα να πιστοποιήσουν (εφάπαξ) και να πιστοποιούν (διαρκώς) τα μέλη τους, έτσι ώστε αυτά να μπορούν να εκτελούν την εργασία τους με προδιαγραφές και επαγγελματική δεοντολογία. Σήμερα δεν υπάρχει καμία πιστοποίηση και κανένας έλεγχος. Για να σας πω ένα πολύ τραβηγμένο αλλά υπαρκτό παράδειγμα, υπάρχουν ανάπηροι μηχανικοί οι οποίοι δεν μπορούν να μεταβούν σε εργοτάξιο, την υπογραφή των οποίων χρησιμοποιούν εργολάβοι (και τους αμείβουν αντίστοιχα), για επιβλέψεις έργων με μεγάλες παρανομίες. Αντίστοιχα και πολύ πιο συχνά συμβαίνει το ίδιο με μηχανικούς υπερήλικες (άνω των 75-80 χρόνων) οι οποίοι και αυτοί συμμετέχουν με το πτυχίο τους σε εργοληπτικές εταιρείες ενώ στην πράξη δεν δύναται ούτε καν να επισκεφθούν εργοτάξιο.
Έχει δημιουργηθεί επίσης και ένα θέμα με τις λεγόμενες ελάχιστες αμοιβές μελέτης και επίβλεψης ιδιωτικών έργων. Αυτό είναι ένα θέμα προς απελευθέρωση αλλά μάλλον κάπως καθυστερημένα! Οι περί ου ο λόγος αμοιβές είναι ανάξιες λόγου, περίπου στο 1/3 των αντιστοίχων ευρωπαίων μηχανικών. Μια συζήτηση περί αυτών θα είχε νόημα πριν από τρεις δεκαετίες που θεσπίστηκαν… Σήμερα, είναι απλώς μια γραφικότητα της πολιτικής. Ένα μελετητικό γραφείο που σέβεται τη δουλειά του χρειάζεται 3-4 φορές μεγαλύτερη αμοιβή από την ελάχιστη προβλεπόμενη προκειμένου να καλύψει τα έξοδά του.
Ο Χάρης Σαββίδης είναι μέλος της Διοικούσας επιτροπής της «Δράσης»
